Drie vierde van Vlaamse milieuregelgeving overleeft procedures bij Grondwettelijk Hof

Van alle procedures die de voorbije vier jaar werden aangespannen tegen Vlaamse milieuregelgeving, hield drie vierde of 74,1% stand. Dat blijkt uit een analyse van Vlaams volksvertegenwoordiger Andy Pieters (N-VA) op basis van gegevens van departement Omgeving. Tussen 2020 en 2024 werd de Vlaamse milieuregelgeving 27 keer aangevochten voor het Grondwettelijk Hof en/of het Europees Hof van Justitie. Twintig keer werd geoordeeld dat er geen schending was van de Grondwet of bevoegdheidsverdeling. De meest gekende voorbeelden zijn onder meer het instrumentendecreet en het erkenningsdecreet voor de Nationale Parken. In zeven gevallen werd wél een schending vastgesteld, onder meer toen de vorige Vlaamse regering poogde de beroepsmogelijkheden tegen omgevingsvergunning in te perken.

Het Grondwettelijk Hof is het rechtscollege dat waakt over de inachtneming van de in de Grondwet verankerde grondrechten en de bevoegdheidverdelende regels. Het Europees Hof van Justitie wordt soms gevat om een uitspraak te doen over strijdigheden met Europese verordeningen of richtlijnen. Tussen 2020 en 2024 werden beide rechtbanken maar liefst 27 keer gevat om zich uit te spreken over wijzigingen van de milieuregelgeving door het Vlaams parlement.

Uit een analyse van Vlaams parlementslid Andy Pieters (N-VA) blijkt dat in 20 gevallen geoordeeld werd dat er geen schending was, het beroep verworpen werd of dat er geen gevolg aan gegeven werd. Dat was onder meer het geval voor het instrumentendecreet voor de bouwshift, het erkenningsdecreet voor de Nationale Parken en Landschapsparken en één van de beroepen tegen het stikstofdecreet. In 7 gevallen werd wél een schending vastgesteld. Het bekendste voorbeeld is de vernietiging van twee voorwaarden uit het Vlaams decreet dat het beroep tegen een omgevingsvergunning hervormt. De rechter oordeelde dat de zogenaamde de relativiteitseis en de attentieplicht, die de instroom aan beroepsprocedures moest inperken, in strijd was met de Grondwettelijke beginselen.

“Dat drie vierde van de Vlaamse milieuregelgeving standhoudt bij de hoogste rechtbanken, is an sich een positieve zaak. Het wijst erop dat de decreetgever niet onvoorzichtig is met basisbeginselen. Maar, tegelijk blijft er een pijnpunt rond artikel 23 van de Grondwet, het standstill-beginsel. Volgens het Grondwettelijk Hof betekent dit dat “de bevoegde wetgever het beschermingsniveau dat wordt geboden door de van toepassing zijnde wetgeving” niet in aanzienlijke mate mag verminderen, tenzij daarvoor redenen zijn “die verband houden met het algemeen belang”. Het vernietigt wetten die dat principe miskennen of onvoldoende gemotiveerd zijn op dat vlak. We merken dat dit regelmatig maatschappelijk noodzakelijke wetswijzigingen fnuikt, zoals afgelopen week nog in het uitstel van de Lage Emissiezones in Brussel. Het blijft tot nader order zoeken naar manieren om binnen dat kader de gewenste decreetswijzigingen maximaal erdoor te krijgen”, aldus Pieters.

Een van de belangrijkste nog lopende beroepsprocedures tegen Vlaamse milieuregelgeving is die tegen het Stikstofdecreet. Omwille van die beroepsprocedure riep Pieters bevoegd minister Jo Brouns vorige week op het decreet tot op de letter uit te voeren, omdat een onvoldoende uitvoering van het decreet de slaagkansen voor het Hof zouden kunnen doen slinken.